Ngày 22/01/1946 chiến thắng Bản Cơn của quân đội hai nước Lào – Việt đã trở thành mốc son lịch sử cho tình hữu nghị đoàn kết, đặc biệt hiếm có giữa dân tộc hai nước. Cả quân và dân hai dân tộc đã kề vai sát cánh, chia ngọt sẻ bùi, tiến hành cuộc trường chinh đánh đuổi thực dân Pháp và đế quốc Mỹ giành độc lập tự do cho đất nước mình. Ngày 02/12/1975 được công nhận là ngày Quốc Khánh của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, ngày mà Pathet Lào dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Cay xỏn Phômvihản, Chủ tịch Xuphanuvông cùng với nhân dân các bộ tộc Lào quét sạch đế quốc Mỹ ra khỏi bờ cõi quê hương.
Nhìn lại quá trình dựng nước và giữ nước của quốc gia anh em láng giềng từ thế kỷ thứ XIV mới thấy được sự gắn kết và gần gũi giữa hai quốc gia. Trải qua gần 5 thế kỷ, Vương quốc Lạng Xạng và Đại Việt đều có sự chung tay giúp đỡ giữa thù trong giặc ngoài, giữ yên bờ cõi trước các mối họa xâm lăng của Miến Điện, Xiêm La, và các thế lực tranh giành quyền lực trong nước.
Mặc dù có giai đoạn bị Miến Điện, Xiêm La chia cắt, xâm chiếm, đô hộ, … nhưng nhân dân các bộ tộc Lào đều phất cao cờ nghĩa, giành lại quyền độc lập của mình. Cả 3 Vương quốc Luangprabang, Vientain, Champasak vào cuối thế kỷ thứ XVIII, đầu thế kỷ thứ XIX lần lượt bị quân Xiêm, cờ đen đánh phá và sau đó là thực dân Pháp đã chiếm và đặt ách đô hộ trên lãnh thổ nước Lào. Trong đệ nhị thế chiến, lần lượt các thế lực gây chiến như Nhật, Pháp, Trung Quốc đều muốn chiếm đóng Lào … và đến năm 1946 Pháp lại đặt ách đô hộ lên đất nước triệu voi; và sáp nhập Lào vào Liên bang Đông Dương.
Trước đó, năm 1930, Đảng Cộng sản Đông Dương ra đời với mục tiêu là lãnh đạo nhân dân 3 nước Đông Dương đánh đuổi giặc Pháp, giành độc lập tự do cho mỗi nước. Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Cay xỏn Phômvihản và Hoàng thân Xuphanuvông, nhân dân các bộ tộc Lào đã thành lập chính Đảng của mình là Đảng nhân dân Cách Mạng Lào, cùng với mặt trận Việt Minh tiến hành hai cuộc kháng chiến thần thánh và giành thắng lợi vẻ vang. Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ra đời ngay 02/12/1975.
Cách mạng Việt Nam và Cách mạng Lào tuy hai mà một, cùng chung kẻ thù cần phải đánh đuổi, do vậy việc kết hợp sức mạnh quân sự của cả hai bên là hết sức cần thiết. Việc tận dụng địa hình của Lào cho các chiến dịch có tính quyết định mang đến thắng lợi của cả hai dân tộc. Lần lượt Pháp rồi Mỹ phải cuối đầu rời khỏi Đông Dương là thắng lợi to lớn của tình đoàn kết Việt – Lào.
Thắng lợi này được bắt nguồn từ năm 1962 khi hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao và năm 1977 cả hai quốc gia đã ký hiệp ước hữu nghị và hợp tác toàn diện trên các lĩnh vực. Đây là những mốc thời gian bản lề để hai dân tộc cùng cùng sát cánh tiêu diệt kẻ thù chung và xây dựng đất nước sau nhiều năm bị chiến tranh tàn phá.
Trong vòng 40 năm qua, sau khi Hiệp ước ra đời Việt Nam là quốc gia luôn kề vai sát cánh với Lào trên tất cả các lĩnh vực quốc phòng an ninh, kinh tế, văn hóa. Hiện nay, Việt Nam là nhà đầu tư lớn thứ ba tại Lào, cũng là người bạn chí tình của Lào trong các sự kiện lớn của khu vực và thế giới. Nhân dân các tỉnh có biên giới chung như là hàng xóm láng giềng thân thiết, giúp đỡ nhau trong mưu sinh và cuộc sống hàng ngày. Giao lưu nhân dân giữa hai nước ngày thêm mở rộng, không ngừng nâng cao tình thân ái hữu nghị truyền thống giữa hai dân tộc.
Những ngày gần đây, tuần lễ giao lưu văn hóa Lào – Việt, được Hội hữu nghị Lào – Việt và Việt – Lào long trọng tổ chức tại thủ đô Vientain. Đặc biệt, trong dịp này, các đại biểu đã đến dâng hương tại Đài tưởng niệm liệt sỹ Bản Cơn, thăm Bảo tàng Cay xỏn Phômvihản, Xuphanuvông; thăm Tổng hội người Việt Nam tại Lào… Riêng tại Việt Nam, tượng Đài tưởng niệm hữu nghị Việt – Lào tại Sơn La cũng chính thức khánh thành và đưa vào hoạt động. Nhiều hoạt động hữu nghị Việt – Lào giữa các tỉnh có biên giới chung cũng được tổ chức long trọng, thắm tình hữu nghị anh em.
Quan hệ Lào – Việt, Việt – Lào được lãnh đạo hai nước cho là đặc biệt, hiếm có trên thế giới. Chính từ mối quan hệ này, nhân dân hai nước luôn lấy đó làm động lực cùng chung tay xây dựng cuộc sống phồn vinh. Chủ tịch Cay xỏn Phômvihản đã từng khẳng định: “Nhân dân Lào chúng tôi vô cùng hãnh diện có nhân dân Việt Nam anh hùng vừa là đồng chí vừa là anh em của mình”.
Bá Lin